Prikkelbare Darm Syndroom | Symptomen en behandeling - SOHF (2024)

• Bij prikkelbare darm syndroom (PDS) ontstaat een verstoring in de spijsvertering en de stoelgang die onder andere gepaard gaat met buikpijn.
• PDS symptomen zijn een veranderend ontlastingspatroon, opgeblazen gevoel, winderigheid en vermoeidheid.
• Risicofactoren voor het ontstaan van het prikkelbare darm syndroom zijn het doormaken van een (parasitaire) darminfectie, langdurig gebruik van antibiotica en psychische stress.
• Prikkelbare darm syndroom behandeling in de reguliere praktijk vindt plaats middels het prikkelbare darm dieet (FODMAP-dieet), medicijnen zoals laxantia en antidepressiva, vezels en psychotherapie.

In het kort

Wat is Prikkelbare Darm Syndroom?

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) of irritable bowel syndrome (IBS) is een functionele darmaandoening waarbij de darmwerking is verstoord. Iemand met PDS heeft chronische darmklachten bestaande uit buikpijn en ontlastingsproblemen die vaak gepaard gaan met gasvorming, een opgezette buik, misselijkheid en vermoeidheid. De pijn kan zich op meerdere plekken in de buik bevinden. Vroeger werd het prikkelbare darm syndroom ook wel spastische darm genoemd. PDS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Op basis van de afwijking in het ontlastingspatroon verdelen we PDS onder in drie typen:

• PDS-D. Bij dit type PDS is er overwegend sprake van diarree. PDS-D ontstaat vaker na het doormaken van een darminfectie.
• PDS-C. Bij dit type PDS speelt obstipatie of verstopping een hoofdrol.
• PDS-G. Bij dit gemengde type wisselen diarree en verstopping elkaar af.

Bij meer dan de helft van de mensen met PDS zijn de zenuwen in de darmen, het enterische zenuwstelsel, extra gevoelig. Hierdoor is de communicatie over de hersen-darm-as verstoord waardoor PDS’ers onder andere eerder pijn ervaren. Een verstoorde werking van de hersen-darm-as kan tevens leiden tot depressie en angststoornissen, twee aandoeningen die vaker voorkomen bij mensen met PDS.

Wat is Prikkelbare Darm Syndroom?

PDS symptomen zijn persoonlijk en de klachten kunnen bij een persoon ook van dag tot dag verschillen.

• Buikpijn. Zowel krampende, zeurende als stekende buikpijn komt voor. De buikpijn vermindert vaak na de stoelgang
• Afwijkend ontlastingspatroon in de vorm van obstipatie (verstopping) of diarree. Deze klachten kunnen elkaar ook afwisselen
• Gasvorming
• Winderigheid (flatulentie)
• Opgeblazen gevoel
• Brandend maagzuur
• Vermoeidheid
• Slijm bij de ontlasting

Daarnaast zijn er nog bijkomende aandoeningen die vaker voorkomen bij mensen met PDS, zoals depressie en angststoornissen.

Symptomen

Oorzaken

Risicofactoren voor het ontstaan van het prikkelbare darm syndroom zijn:

• Het doormaken van een (parasitaire) darminfectie
• Langdurig gebruik van (breedspectrum) antibiotica, laxantia en/of maagzuurremmers
• Psychische stress
• Doormaken van psychisch trauma
• Verkeerd eetpatroon, zoals gebrek aan vezels en vocht
• Beschadiging van de darmwand en leaky gut
• Verstoring in de communicatie over de hersen-darm-as
• Disbalans in het darmmicrobioom

Ook kunnen verschillende verstoringen in de darmen en het functioneren van het afweersysteem een rolspelen bij het ontstaan van PDS. Verstoringen die bij mensen met het prikkelbare darm syndroom zijn gevonden, zijn een disbalans in het darmmicrobioom, bijvoorbeeld door een darminfectie of antibioticagebruik. Ook een hyperpermeabele darm (lekkende darm) en een verhoogde aanwezigheid en activiteit van mestcellen in de darm die histamine produceren komt geregeld voor. Dit laatste wordt het Mestcel Activatie Syndroom (MCAS) genoemd.

Oorzaken

• Een veelgebruikt prikkelbare darm syndroom dieet is het FODMAP-dieet. Een deel van de mensen met PDS reageert op een of meerdere soorten koolhydraten in de voeding, de zogenaamde FODMAPs. FODMAP staat voor Fermentable Oligosaccharides Disaccharides Monosaccharides And Polyols oftewel fermenteerbare oligo-, di-, mono-sacchariden en polyolen. Voorbeelden van voedingsmiddelen met FODMAP’s zijn tarweproducten, peulvruchten, melkproducten met veel lactose, fruit en producten met kunstmatige zoetstoffen. Sommige van deze typen koolhydraten breken mensen met PDS niet goed af in de darm, waardoor het microbioom ze fermenteert. Dit zorgt voor een opgeblazen gevoel, buikpijn, obstipatie of diarree. Het FODMAP-dieet is een eliminatie-herintroductie dieet. Dit betekent dat in de eerste fase al deze typen koolhydraten uit de voeding worden verwijderd. Na enige tijd worden de verschillende koolhydraten één voor één weer geïntroduceerd, zodat er goed in kaart kan worden gebracht waar de persoonlijke voedselovergevoeligheden liggen. Let wel op dat hierbij het risico op voedingstekorten ontstaat. Doe dit dus enkel onder begeleiding.
• Probeer of tarwevrij en/of lactosevrij eten klachten vermindert. Een grote groep mensen met een spastische darm reageert op fructanen in de voeding en tarwe is rijk aan fructanen. Ook een lactose-intolerantie komt bij PDS veel voor.
• Drink voldoende
• Beperk de inname van alcohol en cafeïne, deze stoffen kunnen de darmen overmatig prikkelen.
• Eet voldoende (oplosbare) vezels als dit wordt verdragen. Kies eventueel voor een FODMAP-vriendelijk prebioticum.

Voedingsadviezen

Opmerkingen

Naar schatting heeft 20 procent van de Nederlandse bevolking in meer of mindere mate last van prikkelbare darm syndroom symptomen. Voor het stellen van de diagnose maken artsen gebruik van de ROME IV-criteria, de patiënt moet ten minste twee van de volgende drie symptomen hebben:

• De buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting
• Er is sprake van een veranderd ontlastingspatroon, diarree of obstipatie
• De vorm van de stoelgang is veranderd, te vast of te zacht/waterig

Daarbij wordt de diagnose prikkelbare darmsyndroom (PDS) alleen gesteld als de symptomen langer dan zes maanden bestaan en de patiënt gemiddeld minimaal 1 dag in de week buikpijn heeft.

Een oplossing voor het prikkelbare darm syndroom bestaat nog niet. De behandeling richt zich op symptoombestrijding of – vermindering. De prikkelbare darm syndroom behandeling heeft de laatste jaren echter wel een ontwikkeling doorgemaakt. Patiënten krijgen steeds vaker de mogelijkheid om zelf uit een aantal behandelmogelijkheden te kiezen die worden omschreven in REDUCE-PDS. Deze behandeling bestaat uit voedingsadviezen, zoals het FODMAP-dieet, probiotica, medicijnen waaronder antidepressiva en laxeermiddelen, gebruik van vezels, kruiden waaronder pepermuntolie en psychische ondersteuning met hypnotherapie en cognitieve gedragstherapie.

Het is belangrijk om aandoeningen met vergelijkbare klachten eerst uit te sluiten, zoals coeliakie, ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, endometriose, darmkanker, schildklierproblemen, galzuurmalabsorptie of SIBO.

Opmerkingen